Stan zdrowotny lasu uwarunkowany jest szeregiem czynników, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych, które oddziałując na drzewostany, wpływają na ich stan zdrowotny. Wszystkie czynniki oddziałujące na środowisko leśne, można podzielić na trzy podstawowe grupy:

•     czynniki biotyczne,

•     czynniki abiotyczne,

•     czynniki antropogeniczne.

Do zagrożeń biotycznych zaliczamy: gradacje owadów leśnych, działanie patogenicznych grzybów, szkody wywołane przez zwierzynę łowną i gryzonie.
Do zagrożeń abiotycznych zaliczamy szereg czynników, związanych z warunkami klimatycznymi, panującymi na danym terenie. Do najważniejszych z nich zaliczamy występowanie: niskich i wysokich temperatur, wiatrów i huraganów, nadmiernych lub niedostatecznych opadów atmosferycznych, niekorzystnych właściwości gleb.

Wszystkie czynniki oddziałujące na środowisko leśne, można podzielić na trzy podstawowe grupy:biotyczne, abiotyczne i antropogeniczne

Zagrożenia antropogeniczne wynikają z ujemnego wpływu działalności człowieka na środowisko. Do najważniejszych z nich zalicza się: emisje przemysłowe związków szkodliwych do atmosfery (są to m.in.: związki siarki, azotu, opady pyłów zawieszonych w powietrzu), emisje spalin samochodowych, zmiany stosunków wodnych i zanieczyszczenie wód, zaśmiecanie terenów leśnych oraz umyślne i nieumyślne wzniecanie pożarów.

ZAGROŻENIA BIOTYCZNE

Do głównych czynników biotycznych zagrażających drzewostanom w nadleśnictwie zaliczamy:

•     Szkodliwą działalność owadów,
•     Uszkodzenia powodowane przez grzyby,
•     Uszkodzenia powodowane przez zwierzynę,

Największe zagrożenie ze strony owadów występuje w obrębie Brudzewice, gdzie w ubiegłym 10-leciu konieczne było zwalczanie chemiczne barczatki sosnówki, brudnicy mniszki, szeliniaka sosnowca, hurmaka olchowca i chrabąszczy.

Obręb Brudzewice w dużej części tworzą lite drzewostany sosnowe, dlatego jest szczególnie narażony na szkodniki pierwotne: żery barczatki i brudnicy. Użytkowanie prowadzone jest głównie rębnią zupełną co stwarza zagrożenie ze strony szeliniaka i ostatnio największego problemu: pędraków chrabąszczy.
Szkody od pędraków notuje się na obszarze obrębu Brudzewice od 2003 r. Centrum występowania pędraków znajduje się na terenie nadleśnictw Spała i Smardzewice, skąd szkodnik ten rozprzestrzenia się. Pędraki zagrażają uprawom i młodnikom nie tylko na powierzchni otwartej ale również odnowieniom podokapowym. Pędraki nie wykazują selektywności pod względem gatunku. Obecnie nie ma wypracowanych skutecznych metod walki z tym szkodnikiem w drzewostanach. Trwają prace i badania nad metodami zwalczania pędraków, obecnie jednak nie jest możliwe podanie skutecznej metody walki, poza stosowaniem pewnych środków chemicznych, które ze względu na swe właściwości nie są dopuszczone do stosowania. Ponieważ zjawisko nasila się, za główny sposób ograniczania szkód od pędraka, przyjęto wykorzystanie metod hodowlanych. Polegają one na wykorzystywaniu w jak największym stopniu odnowień naturalnych gatunków występujących w drzewostanie. Istniejące kępy młodego pokolenia powinny być włączane w skład odnowienia. Tak powstałe uprawy, które mogą mieć skład gatunkowy inny niż określony typem gospodarczym drzewostanu, np. z dużym udziałem gatunków lekkonasiennych: sosny i brzozy, należy traktować jak przedplonowe lub nawet docelowe. Należy jednocześnie podkreślić konieczność elastycznego prowadzenia gospodarki w miejscach zagrożonych pędrakiem.
Zabezpieczenie drzewostanów przed szkodnikami wtórnymi, głównie cetyńcami i przypłaszczkiem polega głównie na: dbaniu o prawidłowy stan sanitarny lasu, usuwanie nadmiernie wydzielającego się posuszu czynnego, z uwzględnieniem wymogów ochrony przyrody i pozostawiania w lesie martwego drewna, wykładaniu i terminowym usuwaniu pułapek, poprawie warunków środowiska dla ptaków żywiących się owadami itp.

Grzyby patogeniczne nie stanowią większego zagrożenia w lasach nadleśnictwa. Istotne szkody powodowane są przez dwa grzyby: opieńkę i korzeniowca wieloletniego. Grzyby te powodują zgnilizny korzeni i strzały, głównie w młodych drzewostanach na gruntach porolnych.

Na szkółce leśnej zagrożenie może być powodowane przez zgorzele siewek, osutkę i mączniaka.

ZAGROŻENIA ABIOTYCZNE

Do czynników abiotycznych, które mogą niekorzystnie wpływać na stan drzewostanów w nadleśnictwie należą:

    Huraganowe wiatry – silne wiatry powyżej 100 km/h mogą powodować powstawanie uszkodzeń drzewostanów. Pojedyncze drzewa lub całe drzewostany mogą być powalane i łamane, jeśli nie są odpowiednio uodparniane. Do tej pory na terenie nadleśnictwa wiatry nie wyrządzały większych szkód, poza latami 1997, 2005 i 2007, jest to jednak czynnik na tyle nieprzewidywalny, że należy poprzez właściwe zabiegi pielęgnacyjne dążyć do poprawy cech drzewostanu, takich jak: odpowiednio zróżnicowany skład gatunkowy drzewostanów z udziałem gatunków głęboko ukorzeniających się, niedopuszczenie do nadmiernego zagęszczenia drzewostanów młodych i „wybujania" drzewek.
    Susze – obecnie coraz częściej występujące na terenie Polski. Powodują osłabienie drzewostanów i w efekcie ich podatność na działanie szkodników wtórnych. Z suszą związane jest zjawisko obniżenia poziomu wód gruntowych mające długotrwały wpływ na stan drzewostanów. Przeciwdziałanie negatywnym efektom suszy i obniżenia stosunków wodnych można tylko częściowo przeciwdziałać poprzez właściwe gospodarowanie i zarządzanie urządzeniami melioracyjnymi, w tym budowę zastawek okresowo zatrzymujących wodę w rowach, niedopuszczanie do szybkiego odpływu wód, ograniczenie melioracji wodnych tylko do zabiegów związanych z nawadnianiem, a nie odwadnianiem terenu. Szczególnie ważnym elementem jest tu działalność bobrów, które doskonale regulują stosunki wodne na obszarze gdzie się znajdują. Bobry, mimo iż na pewnych obszarach powodują szkody związane z zalewaniem drzewostanów, powinny być traktowane jako sprzymierzeniec w kształtowaniu prawidłowych stosunków wodnych.
    Niskie temperatury – drzewa są odporne na występujące w naszym kraju niskie temperatury. Szkody mogą być natomiast powodowane przez wczesne i późne przymrozki, zwłaszcza w szkółce leśnej.
    Pożary – obecnie pożary lasu wywołane czynnikami naturalnymi występują sporadycznie w efekcie wyładowań atmosferycznych. Zazwyczaj pożary traktuje się jako zagrożenie antropogeniczne.

ZAGROŻENIA ANTROPOGENICZNE

Czynniki antropogeniczne mogące stwarzać zagrożenie dla lasów nadleśnictwa można podzielić na dwie grupy:

•     czynniki powodowane gospodarczą działalnością człowieka, będące efektem ubocznym tej działalności,
•     czynniki bezpośrednio zagrażające ekosystemom leśnym.

Do pierwszej grupy zaliczamy wszelkiego typu zanieczyszczenia powietrza, gleby, wód, efekty zmian klimatu, presji gospodarczej na las itp. Na te elementy służby nadleśnictwa nie mają żadnego wpływu albo jest on niewielki. Natomiast do drugiej grupy zaliczymy działalność określaną jako „szkodnictwo leśne" polegającą np. na nielegalnej wycince drzew, kłusownictwu, zaśmiecaniu lasów, nadmiernej penetracji i zwiększaniu zagrożenia pożarowego itp.
Lasy Nadleśnictwa Opoczno trzeba określić jako narażone na presję antropogeniczną głównie ze względu na rozdrobnienie kompleksów w obrębie Opoczno, funkcjonowanie na tym terenie kopalni kruszyw i zakładów przemysłowych, przebieg dróg krajowych o dużym natężeniu ruchu oraz tras kolejowych, a także ze względu na penetrację lasów przez ludność.